Czym jest sztuka ludowa? Jest elementem kultury ludowej, która rozwijała się od średniowiecza. Są nią wszystkie działania artystyczne jakiejś społeczności, na ogół wiejskiej. Jej rozkwit przypadł na wiek XIX i łączył się ze zniesieniem pańszczyzny (kto z Was umie wytłumaczyć czym ona była?) - mieszkańcy wsi mieli więcej czasu wolnego i wykorzystywali go na tworzenie rękodzieła. Takich wyrobów nie nazwiemy dziełami sztuki, ale niewątpliwie często posiadają one wartość artystyczną. Co ważne - ich wartość artystyczna zazwyczaj szła w parze ze znaczeniem użytkowym. Rozwój cywilizacji i przemysłu sprawił, że sztuka ludowa zaczęła popadać w zapomnienie... Nie tak prędko! Przecież są jeszcze ludzie, którzy dbają o piękne tradycje.
Dzięki miłośnikom sztuki ludowej udało się ją znów spopularyzować wśród mieszkańców wsi. Na terenie Kaszub przyczyniło się do tego małżeństwo: Teodora i Izydor Gulgowscy, którzy na początku XX wieku założyli Kaszubskie Muzeum we Wdzydzach - pierwsze w Polsce muzeum na wolnym powietrzu. Pokazywali tam, jak wyglądały wyplatane z wikliny kosze, jak wyglądały haftowane stroje ludowe itd.
 |
| Izydor i Teodora Gulgowscy, źródło: muzeum-wdzudze.gda.pl |
Kiedyś, w czasie zabawy weselnej na wsi, młode dziewczęta zwierzyły się pani Gulgowskiej, że strasznie nudzą się w czasie wolnym, że nie mają co robić na wsi. Pani Teodora wpadła więc na pomysł, by nauczyć te dziewczyny hafciarstwa. Początki były trudne... Ale okazało się, że to wciąga! Haftować zaczęli także panowie. Był to dla wszystkich sposób na zabicie nudy, a przy okazji tworzyli rzeczy użyteczne - obrusy, serwetki (do domu i kościoła). Haftowali na nich tradycyjne wzory kaszubskie, które rysowała i projektowała dla nich początkowo pani Gulgowska.
Te wyroby szybko stały się bardzo rozpoznawalne w okolicy, później też dużo dalej, nawet za granicą. Dzięki temu okazało się, że haftowanie to nie tylko sposób na nudę, ale też możliwość zarobku - zlecenia spływały z każdej strony, a hafciarki i hafciarze mieli ręce pełne roboty. Zaczęli więc uczyć swoje dzieci, by kontynuowały tradycję.
Sztuka ludowa opiera się na prostych motywach i kompozycjach, ważna jest symetria. Każda użyta barwa często symbolizuje coś, co jest charakterystyczne dla regionu. Szczególnie wyraźnie widać to właśnie w hafciarstwie. Oto typowe motywy kaszubskie:
 |
| źródło: zkpwejherowo.pl |
Każda z roślin jest przedstawiona w uproszczonej formie i nawiązuje do roślinności regionu. A oto znaczenia barw:
- chabrowy - symbolizuje kaszubskie jeziora,
- niebieski - kolor kaszubskiego nieba,
- granatowy to głębia morza,
- żółty - kolor zbóż dojrzewających na polu, kolor słońca, piasku morskiego i bursztynu,
- zielony - jak lasy i łąki,
- czerwony - krew, którą każdy Kaszub jest gotów przelać w obronie swojej ziemi,
- czarny - jak ziemia na polu.
 |
| Obrus z haftem kaszubskim, źródło: kartuzy.pl |
Dla porównania pokażę Wam wzory z regionu, z którego pochodzę (Bory Tucholskie). Tu barwy są zupełnie inne, bo inna jest otaczająca przyroda, czym innym zajmowali się ludzie (nawiązują do piaszczystej ziemi, miodu, słońca).
 |
| Obrus lniany ze wzorem borowiackim, wyk. S. Betyna, źródło: nasze.kujawsko-pomorskie.pl |
Widzicie różnicę?
Tu możecie zobaczyć KATALOG haftu typowego dla Kaszub.
Sztuka ludowa to też rzeźba. Ulubionym tworzywem rzeźbiarzy ludowych jest drewno lipowe. Motywem przewodnim kaszubskich rzeźbiarzy jest i była tematyka religijna. Ich dzieła często można zobaczyć w przydrożnych kapliczkach. Czasem pojawiają się tematy z życia codziennego, różne sceny rodzajowe, a także ptaki. Rzeźby ludowe są często polichromowane, czyli malowane. Niektórych rzeźbiarzy ludowych zobaczyliście w tym filmie. Jednym z najwybitniejszych był Józef Chełmowski:
 |
| Józef Chełmowski (rzeźbiarz i malarz ludowy) wśród swoich dzieł, źródło: magazynkaszuby.pl |
 |
| Rzeźbiarz Czesław Birr przy pracy, źródło: kaszubi.pl |
 |
| Rzeźby kaszubskie, źródło: nadmorski24.pl |
W sztuce ludowej bardzo popularne jest plecionkarstwo. Podstawowym materiałem do wyplatania przeróżnych koszy, naczyń, a nawet wiader są korzenie sosny, korzenie jałowca oraz wiklina. To rzemiosło odżyło dzięki Izydorowi Gulgowskiemu, który wprowadził nowe wzory wyrobów - już nie tylko użytkowe, ale też dekoracyjne.
 |
| Pani zajmująca się plecionkarstwem, źródło: kulturaludowa.pl |
Innym tradycyjnym rzemiosłem związanym ze sztuką ludową jest ceramika. Na Kaszubach dawniej było mnóstwo warsztatów garncarskich, ale do dziś przetrwał tylko jeden z nich, w Chmielnie, należący do rodziny Neclów. Swoje wyroby wytwarza tam już 10 pokolenie garncarzy. Na ich naczyniach można zobaczyć charakterystyczny ornament: lilie, gwiazdy kaszubskie, rybie łuski, różdżki bzu oraz duże i małe tulipany.
 |
| Necel, źródło: necel.pl |
 |
| Ceramika z warsztatu Neclów, po wypale w piecu, źródło: necel.pl |
Kolejną dziedziną rękodzieła ludowego jest rogarstwo - rogi (krowy, kozy, barana) wykorzystuje się do produkcji prochownic myśliwskich, trąbek sygnałowych, grzebieni, guzików oraz tabakier (pojemników na tabakę, która jest sproszkowanym tytoniem i wciąga się ją przez nos). Dawniej zażywanie tabaki było na Kaszubach bardzo popularne - częstowanie nią było oznaką zgody i szacunku.
 |
| Kaszubskie tabakiery, źródło: suleczyno.com |
Na Kaszubach popularne jest także malowanie na szkle. Głównym przedstawianym w tej technice tematem jest religia (podobnie, jak w rzeźbie, bo wiara jest dla Kaszubów bardzo ważna), choć współcześnie pojawia się coraz więcej przedstawień świeckich, np. pejzaży. Kolejność malowania różnych elementów jest odwrotna, niż w malarstwie klasycznym, bo maluje się od szczegółu do ogółu, w dodatku w odbiciu lustrzanym (efekt końcowy widać po drugiej stronie szybki).
 |
| Alicja Serkowska, twórczyni ludowa z Kartuz, źródło: szwajcariakaszubska.com |
 |
| Obrazy malowane na szkle oraz drewniane rzeźby i płaskorzeźby Włodzimierza Ostoi-Lniskiego, źródło: jarmarki-kiermasze.pl |
Jestem bardzo ciekawa, jak się Wam podoba sztuka ludowa naszego regionu? Co myślicie o kaszubskich tradycjach? Czy znacie jakichś artystów ludowych? A może macie w domach ich wyroby? Odpowiedzi zapiszcie w komentarzach (zadanie na plusa).
Sztuka ludowa w Waszych rodzinach:
 |
| Marianna L. kl. 5c |
 |
| Leon J. kl 5c |
Pańszczyzna to chyba opłata chłopa dawana jego "władcy" szlachcianowi
OdpowiedzUsuńSztuka ludowa naszego regionu jest bardzo ciekawa.A tradycje kaszub są wspaniałe. Ze wszystkich technik kaszubskich najbardziej mnie zaciekawiło malowanie na szkle choć nigdy tego nie robiłam chciałabym spróbować. Ola W. 5a
OdpowiedzUsuńMoim zdaniem ta sztuka jest dosyć interesująca ,jednak nie przyciąga on całej mojej uwagi .Osobiście wole inne dziedziny sztuki, aczkolwiek u mnie w domu znajdują się trzy małe rzeźby są one delikatne oraz z Kaszub. Ania M 5a
OdpowiedzUsuńBardzo podoba mi się sztuka na Kaszubach ale nie tylko tam, również w innych regionach (ponieważ myślę że ta sztuka jest zależna od regionu) . Uważam że to w jaki sposób jest ona robiona, wyraża jak bardzo wierzą w postacie religijne wykonawcy tych prac. Ja w domu nie mam żadnych prac ludowych. Pozdrawiam Natasza Mcewicz 5A
OdpowiedzUsuńTo niezwykłe, że w jednym regionie ludzie robią tyle rękodzieł, jest to również bardzo przydatne bo mieszkańcy nie muszą zbyt często chodzić do sklepów. Sami potrafią zrobić: wiklinowe kosze, ubrania, wiadra, naczynia oraz różne obrusy i serwetki.
OdpowiedzUsuńSprzedając swoje dzieła np. malowidła na szkle i rzeźby, mogą w ten sposób bardzo dobrze zarobić.
Pozdrawiam, Maja Ch.
Uważam, że ludzie musieli mieć dużo cierpliwości i poczucia estetyki! Jestem pełna podziwu tego jak ludzie mogą zajmować się tak TRUDNYM zawodem jakim jest garncarstwo, ceramika oraz chyba najtrudniejsze według mnie czyli MALOWANIE NA SZKLE sama tego doświadczyłam (jak i garncarstwa, ceramiki, plecionkarstwa) wszystkie te zawody były niewyobrażalnie TRUDNE ale MALOWANIE NA SZKLE to już jest naprawdę wielka sztuka utworzyć coś takiego! Powinniśmy doceniać ludzi tworzących coś takiego! Barwy, które reprezentuje sztuka ludowa( kaszubska i inne) są żywe i piękne przynajmniej na Kaszubach. A.K.F IIb OSB
OdpowiedzUsuńto było bardzo ładne i napewo korzystne
OdpowiedzUsuń